دومین نشست تخصصی «مهارت‌ها و تکنیک‌های پاسخگویی قرآنی» صبح روز دوم خردادماه به‌همت مرکز فرهنگ و معارف قرآن با حضور مسئولان و کارشناسان مراکز پاسخگویی دینی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
در ابتدای این نشست تخصصی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین «رضا محمدی» از کارشناسان مراکز پاسخگویی دینی با اشاره به مهارت‌ها و تنکیک‌های پاسخگویی گفت: روش‌ها و فرآیند پاسخگویی کتبی به پرسش‌های دینی و قرآنی همانند فرآیند پژوهشی و نگارش پایان‌نامه‌هاست هر چند که پاسخ ممکن است در کمتر یا بیش‌تر از یک صفحه ارایه شود.
وی افزود: از این‌رو بر هر پاسخ‌گو لازم است تا در چهار گام پاسخ خود را تدوین کند؛ گام نخست موضوع‌شناسی است زیرا بخش قابل توجهی از پاسخ‌های ارائه شده مطلوب را برآورده نمی‌سازد چون گاهی موضوع از سوی پاسخ‌گویان به درستی تلقی نمی‌شود، از این‌رو شناسایی موضوع و تعریف و تفکیک آن بر پایه حوزه‌های علوم امری ضروری است تا به پرسشی فقهی، جوابی کلامی داده نشود.
محمدی گام دوم را ارائه طرح پژوهشی و مشخص کردن ساختار مشخص دانست و گفت: مفهوم‌شناسی و تبیین روش و سازماندهی و تعیین فصول و منابع معتبر و مرتبط از مهم‌ترین مسایلی است که یک پاسخ‌گو همانند پژوهش‌گر باید مراعات کند تا بتواند پاسخگویی علمی و اقناعی فراهم آورده و در اختیار پرسشگران قرار دهد.
این کارشناس دینی با تأکید بر این‌که گردآوری منابع معتبر و تشکیل پرونده علمی از مهم‌ترین گام‌هایی است که باید به آن توجه کرد، گفت: بدون گردآوری اطلاعات معتبر نمی‌توان پاسخ درخوری نگاشت و در این مرحله می‌بایست به این مسأله هم توجه داشت تا از نقل قول‌های مستقیم پرهیز شود و با زبان آشنای مخاطب، پرسش‌ها تنظیم و تدوین شود زیرا نیازی نیست که در هر جایی از نقل مستقیم سود جست.
محمدی گام چهارم را با اهمیت ارزیابی و تصریح کرد: گام چهارم دفاع از نوشته است، از این‌رو پاسخ‌گو باید در همان هنگام نوشتن خود به‌عنوان ارزیاب وارد عمل شود و به این نتیجه برسد که این پاسخ تا چه اندازه قابل دفاع است و می‌تواند از آن در برابر پرسش‌های برخاسته از پاسخ تحمل کند؛ این مسأله ارزیابی از پاسخ خود، به پاسخ‌گو این امکان را می‌بخشد تا سطح و کیفیت پاسخ را افزایش و به سطح مطلوب و مقبولی ارتقا دهد.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین «طرقی» از دیگر کارشناسان و استادان عرصه پاسخگویی دینی درباره تکنیک‌های پاسخگویی گفت: از مهم‌ترین مهارت انسانی در حوزه تدریس، مهارت پرسش و پاسخ است که این روش را روش سقراطی نیز گفته‌اند، البته این روش طبیعی انسان برای یادگیری و آموزش است.
وی دو سطح را برای پاسخگویی مشخص و تأکید کرد: پرسش و پاسخ‌ها را می‌توان با رویکرد شفاهی و ارتباط مستقیم و در فضای کلامی انجام داد و یا از روش مکتوب و غیرمستقیم سود برد.
طرقی پرسش‌ها را به انواع چندی دسته‌بندی کرد و گفت: طبقه‌بندی پرسش بر اساس اهداف آموزش که همان طبقه‌بندی بلوم است یکی از طبقه‌بندی‌های مشهور در این زمینه است؛ بلوم سه هدف آموزشی را شناسایی و معرفی می‌کند که عبارتند از هدف‌شناختی، هدف گرایشی و عاطفی و سوم هدف رفتاری و مهارتی که در سه حوزه قوه ادراکی، شوقی و عاملی انسان مطرح می‌شود.
استاد طرقی شناخت را در شش سطح مطرح کرد و افزود: سطوح شش‌گانه عبارتند از سطح اطلاعات طوطی‌وار، سطح فهم نخستین، سطح کاربردی، سطح تحلیل و تجزیه، سطح ترکیب و خلاقیت و در آخر سطح ارزشیابی که پاسخ‌ها به یکی از این‌ها ناظر است.
وی تصریح کرد: می‌توان طبقه‌بندی دیگری نیز ارائه داد که در سه سطح مطرح می‌شود؛ سطح نخست سطح ارتباطی است که هدف پرسشگر تنها ایجاد ارتباط با پاسخ‌گوست که می‌توان به پرسش خدا از موسی در «ما تلک بیمینک یا موسی» اشاره کرد، سطح دوم پرسش‌های تحریکی و چالشی است تا پاسخ‌گو را از رکود و جمود بیرون ببرد و دیگر سطح پرسش‌های ارزیابی است که می‌خواهیم دریابیم که پاسخ‌گو در چه سطح فکری و علمی است.
طرقی گفت: صورت‌بندی پرسش از لحاظ محتوای پرسش از مهم‌ترین مسائلی است که در مهارت‌های پرسش و پاسخ از آن بحث می‌شود که این مرحله دوم است که می‌بایست جداگانه بدان پرداخته شود، شناخت نوع پرسش نیز از دیگر مسایل مهم در این حوزه است که می‌بایست معلوم شود که هدف از پرسش چیست؟ آیا ارتباطی است و یا فهمی و شناختی و یا انحرافی است و یا تنها برای ابراز خود مطرح می شود.
وی تأکید کرد: سؤال انحرافی بخشی از پرسش‌ها را تشکیل می‌دهد که در آن هدف پرسشگر شناخت و فهم نیست بلکه می‌خواهد پاسخ‌گو را ارزیابی کند و یا دست بیاندازد، پرسش‌های ابراز وجود خود نیز چنین است که هدف پرسش آن نیست که پاسخ بگیرد بلکه می‌خواهد مورد توجه قرار گیرد و این شبیه به پرسش‌های ارتباطی است با این تفاوت که پرسشگر جوابی نمی‌خواهد.
این کارشناس حوزه دین تکنیک‌های پاسخگویی را 10 تکنیک عنوان و تصریح کرد: این ده تکینک عبارتند از تشویق، مستندگویی، تصحیح پرسش‌ها، جهت‌دهی به پرسش‌ها، ارجاع دادن، کوتاهی و روانی پاسخ‌ها، سؤال به سؤال، تأمل و درنگ و این‌که دو دسته پاسخ داده شود و در نهایت بگوید که نمی‌دانم اگر نمی‌داند.
استاد طرقی در پایان مخاطب‌محوری را اصلی در پرسش و پاسخ دانست و یادآوری کرد: در همه حال می‌بایست مخاطب‌شناسی را اصل قرار داد و به طرق مختلف مانند فرم‌های مشخصات و شیوه پرسش و سطح علمی و سن به پرسشگران پاسخ داد.
کلمات کلیدی : اخبار قرآنی
در ابتدای این نشست تخصصی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین «رضا محمدی» از کارشناسان مراکز پاسخگویی دینی با اشاره به مهارت‌ها و تنکیک‌های پاسخگویی گفت: روش‌ها و فرآیند پاسخگویی کتبی به پرسش‌های دینی و قرآنی همانند فرآیند پژوهشی و نگارش پایان‌نامه‌هاست هر چند که پاسخ ممکن است در کمتر یا بیش‌تر از یک صفحه ارایه شود.
وی افزود: از این‌رو بر هر پاسخ‌گو لازم است تا در چهار گام پاسخ خود را تدوین کند؛ گام نخست موضوع‌شناسی است زیرا بخش قابل توجهی از پاسخ‌های ارائه شده مطلوب را برآورده نمی‌سازد چون گاهی موضوع از سوی پاسخ‌گویان به درستی تلقی نمی‌شود، از این‌رو شناسایی موضوع و تعریف و تفکیک آن بر پایه حوزه‌های علوم امری ضروری است تا به پرسشی فقهی، جوابی کلامی داده نشود.
محمدی گام دوم را ارائه طرح پژوهشی و مشخص کردن ساختار مشخص دانست و گفت: مفهوم‌شناسی و تبیین روش و سازماندهی و تعیین فصول و منابع معتبر و مرتبط از مهم‌ترین مسایلی است که یک پاسخ‌گو همانند پژوهش‌گر باید مراعات کند تا بتواند پاسخگویی علمی و اقناعی فراهم آورده و در اختیار پرسشگران قرار دهد.
این کارشناس دینی با تأکید بر این‌که گردآوری منابع معتبر و تشکیل پرونده علمی از مهم‌ترین گام‌هایی است که باید به آن توجه کرد، گفت: بدون گردآوری اطلاعات معتبر نمی‌توان پاسخ درخوری نگاشت و در این مرحله می‌بایست به این مسأله هم توجه داشت تا از نقل قول‌های مستقیم پرهیز شود و با زبان آشنای مخاطب، پرسش‌ها تنظیم و تدوین شود زیرا نیازی نیست که در هر جایی از نقل مستقیم سود جست.
محمدی گام چهارم را با اهمیت ارزیابی و تصریح کرد: گام چهارم دفاع از نوشته است، از این‌رو پاسخ‌گو باید در همان هنگام نوشتن خود به‌عنوان ارزیاب وارد عمل شود و به این نتیجه برسد که این پاسخ تا چه اندازه قابل دفاع است و می‌تواند از آن در برابر پرسش‌های برخاسته از پاسخ تحمل کند؛ این مسأله ارزیابی از پاسخ خود، به پاسخ‌گو این امکان را می‌بخشد تا سطح و کیفیت پاسخ را افزایش و به سطح مطلوب و مقبولی ارتقا دهد.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین «طرقی» از دیگر کارشناسان و استادان عرصه پاسخگویی دینی درباره تکنیک‌های پاسخگویی گفت: از مهم‌ترین مهارت انسانی در حوزه تدریس، مهارت پرسش و پاسخ است که این روش را روش سقراطی نیز گفته‌اند، البته این روش طبیعی انسان برای یادگیری و آموزش است.
وی دو سطح را برای پاسخگویی مشخص و تأکید کرد: پرسش و پاسخ‌ها را می‌توان با رویکرد شفاهی و ارتباط مستقیم و در فضای کلامی انجام داد و یا از روش مکتوب و غیرمستقیم سود برد.
طرقی پرسش‌ها را به انواع چندی دسته‌بندی کرد و گفت: طبقه‌بندی پرسش بر اساس اهداف آموزش که همان طبقه‌بندی بلوم است یکی از طبقه‌بندی‌های مشهور در این زمینه است؛ بلوم سه هدف آموزشی را شناسایی و معرفی می‌کند که عبارتند از هدف‌شناختی، هدف گرایشی و عاطفی و سوم هدف رفتاری و مهارتی که در سه حوزه قوه ادراکی، شوقی و عاملی انسان مطرح می‌شود.
استاد طرقی شناخت را در شش سطح مطرح کرد و افزود: سطوح شش‌گانه عبارتند از سطح اطلاعات طوطی‌وار، سطح فهم نخستین، سطح کاربردی، سطح تحلیل و تجزیه، سطح ترکیب و خلاقیت و در آخر سطح ارزشیابی که پاسخ‌ها به یکی از این‌ها ناظر است.
وی تصریح کرد: می‌توان طبقه‌بندی دیگری نیز ارائه داد که در سه سطح مطرح می‌شود؛ سطح نخست سطح ارتباطی است که هدف پرسشگر تنها ایجاد ارتباط با پاسخ‌گوست که می‌توان به پرسش خدا از موسی در «ما تلک بیمینک یا موسی» اشاره کرد، سطح دوم پرسش‌های تحریکی و چالشی است تا پاسخ‌گو را از رکود و جمود بیرون ببرد و دیگر سطح پرسش‌های ارزیابی است که می‌خواهیم دریابیم که پاسخ‌گو در چه سطح فکری و علمی است.
طرقی گفت: صورت‌بندی پرسش از لحاظ محتوای پرسش از مهم‌ترین مسائلی است که در مهارت‌های پرسش و پاسخ از آن بحث می‌شود که این مرحله دوم است که می‌بایست جداگانه بدان پرداخته شود، شناخت نوع پرسش نیز از دیگر مسایل مهم در این حوزه است که می‌بایست معلوم شود که هدف از پرسش چیست؟ آیا ارتباطی است و یا فهمی و شناختی و یا انحرافی است و یا تنها برای ابراز خود مطرح می شود.
وی تأکید کرد: سؤال انحرافی بخشی از پرسش‌ها را تشکیل می‌دهد که در آن هدف پرسشگر شناخت و فهم نیست بلکه می‌خواهد پاسخ‌گو را ارزیابی کند و یا دست بیاندازد، پرسش‌های ابراز وجود خود نیز چنین است که هدف پرسش آن نیست که پاسخ بگیرد بلکه می‌خواهد مورد توجه قرار گیرد و این شبیه به پرسش‌های ارتباطی است با این تفاوت که پرسشگر جوابی نمی‌خواهد.
این کارشناس حوزه دین تکنیک‌های پاسخگویی را 10 تکنیک عنوان و تصریح کرد: این ده تکینک عبارتند از تشویق، مستندگویی، تصحیح پرسش‌ها، جهت‌دهی به پرسش‌ها، ارجاع دادن، کوتاهی و روانی پاسخ‌ها، سؤال به سؤال، تأمل و درنگ و این‌که دو دسته پاسخ داده شود و در نهایت بگوید که نمی‌دانم اگر نمی‌داند.
استاد طرقی در پایان مخاطب‌محوری را اصلی در پرسش و پاسخ دانست و یادآوری کرد: در همه حال می‌بایست مخاطب‌شناسی را اصل قرار داد و به طرق مختلف مانند فرم‌های مشخصات و شیوه پرسش و سطح علمی و سن به پرسشگران پاسخ داد.
::: سه شنبه 86/3/8 ::: ساعت 11:22 عصر :::
توسط شهرمجازی قرآن کریم
نظرات شما: نظر
نظرات شما: نظر
